5 دلیل نگرانی آل سعود از پیروزی بایدن در انتخابات 2020

به گزارش راهبرد معاصر؛ روابط ۷۵ ساله و اتحاد سنتی و استراتژیکی ریاض - واشنگتن با وجود برخی چالش‌ها و نوسانات متعدد تاکنون ادامه‌دار بوده است. این اتحاد که در دوره دوم ریاست‌جمهوری باراک اوباما، تحت‌تأثیر مؤلفه‌هایی نظیر: سیاست نگاه به شرق و کاهش مداخله‌گری آمریکا در خاورمیانه، حل‌وفصل برنامه هسته‌ای ایران و حمایت عربستان سعودی از تروریسم متزلزل شده بود با تکیه زدن دونالد ترامپ بر مسند ریاست‌جمهوری دوباره قدرتمند شد. عربستان از سال ۲۰۱۶ و در پی انتخاب ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا، توانست پل ارتباطی خود را با این کشور ترمیم کند و به‌سرعت پل‌های ارتباطی جدیدی مانند ارتباط شخصی با سران و مقام‌های آمریکایی از جمله شخص ترامپ و جرد کوشنر ایجاد کند. در همین راستا دونالد ترامپ، عربستان سعودی را به عنوان نخستین مقصد سفر خارجی خود در ژانویه سال ۲۰۱۷ انتخاب کرد. اما پیروزی احتمالی جو بایدن دموکرات در انتخابات ریاست‌جمهوری می‌تواند یادآور روابط پرتنش عربستان و آمریکا در دوره باراک اوباما باشد. این امر وحشت و هراس سعودی‌ها را به دنبال داشته است که در نوشتار حاضر به دلایل این نگرانی‌ها پرداخته می‌شود.

دلایل نگرانی سعودی‌ها از پیروزی بایدن در انتخابات آمریکا

اگرچه روابط عربستان و آمریکا طی هفت دهه گذشته استراتژیکی بوده و رؤسای جمهور ایالات متحده از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه روابط خود با سعودی‌ها را به رغم برخی فراز و فرودها ادامه داده‌اند، اما به قدرت رسیدن جو بایدن خبر خوبی برای سعودی‌ها نخواهد بود. به عنوان مثال محمد الساعد، نویسنده سعودی در یادداشتی با عنوان «فردای پس از پیروزی بایدن»، که در روزنامه «عکاظ» منتشر شد، به احتمال پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پرداخته و فرضیه شکست ترامپ در انتخابات را مطرح کرده که از نگرانی سعودی‌ها درخصوص پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری حکایت دارد. الساعد، مدعی شده است که بیش از همه ایران، ترکیه، قطر و اخوان‌المسلمین از پیروزی بایدن خوشحال خواهند شد.در حقیقت سعودی‌ها به دلایل متعددی از پیروزی احتمال بایدن در انتخابات آتی آمریکا نگران هستند که در ادامه به مهم‌ترین این عوامل اشاره می‌شود.

1. سخت‌گیری نسبت به پرونده حقوق بشر

یکی از دلایل عمده نگرانی سعودی‌ها از شکست ترامپ و پیروزی بایدن در انتخابات آتی، افزایش فشارها علیه ریاض در ایالات متحده و مجامع بین‌المللی درخصوص پرونده‌های حقوق بشر است. چراکه موضوع حقوق بشر برای دموکرات‌ها دارای اهمیت بیشتری نسبت به جمهوری‌خواهان است. واکنش واشنگتن نسبت به مسائل حقوق بشر در زمان ریاست‌جمهوری شخص دموکرات یا جمهوری‌خواه همواره متفاوت بوده است. به عنوان مثال در صورتی که ترور جمال خاشقچی در زمان ریاست جمهوری اوباما رخ می‌داد، دولت آمریکا فشار بیشتری بر سعودی‌ها وارد می‌کرد. اما دونالد ترامپ برخورد تندی با ریاض نداشت. ترامپ در ابتدا اعلام کرده بود، در صورتی که اثبات شود عربستان سعودی مسئول قتل خاشقچی است با مجازات‌های سنگینی روبه‌رو خواهد شد اما پس از اعتراف عربستان به قتل و به‌رغم شکل‌گیری انتقادات گسترده از ریاض بابت این ترور وحشیانه، از روابط واشنگتن – ریاض دفاع کرد. این در حالی است که کریس مورفی، سناتور دموکرات در واکنش به خبر احتمال کشته شدن خاشقچی گفته بود: «اگر این موضوع واقعیت داشته باشد که عربستان یک ساکن آمریکا را به کنسولگری خود کشانده و او را به قتل رسانده است، این یک شکاف اساسی و شکست بنیادین در روابط ما با عربستان سعودی ایجاد خواهد کرد.»

جو بایدن نیز بارها از تعامل رئیس‌جمهور آمریکا با سران حکومت سعودی در پی ترور جمال خاشقچی انتقاد و تصریح کرده که محمد بن سلمان جنایت ترور خاشقچی را رهبری کرده است. علاوه بر آن بایدن از جنگ عربستان سعودی علیه یمن انتقاد کرده و کشتن کودکان و غیرنظامیان یمنی توسط سعودی‌ها را مورد انتقاد قرار داده است. وی ضمن تأکید بر این نکته که دولت سعودی از ارزش و شأن اجتماعی بسیار پایینی برخوردار است گفته که ریاض باید بهای جنگ علیه یمن و قتل خاشقچی را بپردازد.

2. کاهش معاملات و قراردادهای تسلیحاتی

عربستان همواره یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان اسلحه در جهان بوده و در طول دهه گذشته به دلیل اتخاذ سیاست خارجی تهاجمی‌ در منطقه این تمایل به خرید تسلیحات رشد بیشتری یافته است. براساس آمار‌ پایگاه «گلوبال فایر پاور» عربستان سعودی از نظر میزان هزینه‌ها برای مسلح کردن نیرو‌های نظامی در سال 2019 درصدر کشور‌های عربی و در رتبه سوم جهانی بعد از آمریکا و چین قرار دارد. مجموع هزینه‌های خرید تسلیحات در عربستان تنها برای سال ۲۰۱۹ به ۷۱ میلیارد دلار رسید و بدین ترتیب این کشور رتبه نخست را در میان کشور‌های عربی دارد.

در این بین آمریکا بزرگ‌ترین صادر کننده سلاح به عربستان به شمار می‌رود به گونه‌ای که از سال 2014 تا 2019 حدود 70 درصد از بازار سلاح عربستان در اختیار آمریکا بوده است. روابط گسترده دونالد ترامپ با ملک سلمان و محمد بن سلمان تاکنون به انعقاد قراردادهای تسلیحاتی هنگفت منجر شده است. از جمله این قراردادها می‌توان به قرارداد تسلیحاتی و خدمات دفاعی به ارزش ۱۰۰ میلیارد دلار و قرارداد ۳۷۰ میلیارد دلاری اشاره کرد. در حقیقت سود سرشار حاصل از قراردادهای تسلیحاتی هنگفت موجب شده است که دولت ترامپ همه اقدامات ریاض شامل بازداشت زنان فعال و ترور جمال خاشقچی و همچنین جنایت‌های جنگی در یمن را نادیده بگیرد.

این امر موجب شده است که سعودی‌ها از شکست ترامپ در انتخابات آتی و احتمال ایجاد تغییرات در قراردادهای نظامی و تسلیحاتی نگران شوند. کریستیان کواتس اولریچسن، پژوهشگر مسائل خلیج فارس در مؤسسه سیاست‌گذاری بیکر معتقد است با حضور جو بایدن ممکن است وی از فشار کنگره تأثیر بیشتری نسبت به ترامپ بپذیرد؛ به خصوص که بایدن بارها گفته است که ادامه فروش اسلحه را منوط به پاسخ سعودی‌ها در خصوص قتل خاشقچی خواهد کرد.

3. بازگشت آمریکا به برجام

یکی از نگرانی‌های جدی سعودی‌ها از پیروزی بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری، نگرانی از بازگشت آمریکا به برجام است به خصوص که بایدن در دوران تصدی سمت خود به عنوان معاون رئیس‌جمهور، در تصویب توافق هسته‌ای ایران در کنگره نقش فعالی ایفا کرده بود.

این دغدغه و نگرانی ریاض در رسانه‌های سعودی به خوبی هویداست. به عنوان مثال اخیراً العربیه در گزارشی با عنوان «چشمک زدن بایدن به ایران» نگرانی خود را از روی کار آمدن دولت جو بایدن نشان داده است. در این گزارش آمده است: «بایدن، نامزد حزب دموکرات برای ریاست‌جمهوری آمریکا از طریق تونی بلینکن مشاور سیاست خارجی خود این سیگنال را به ایران داده که اگر ایران مانند گذشته عمل کند، دولت آینده‌ بایدن به برجام بازخواهد گشت.»

این در حالی است که عربستان سعودی نقش مهمی در تصمیم ترامپ برای خروج آمریکا از برجام داشته که این نقش بیش از همه توسط لابی عربستان سعودی در آمریکا (ساپراک) ایفا شده است. ریاض با هدف مقابله با پیشرفت در مذاکرات هسته‌ای ایران اتحاد با تل‌آویو را در دستور کار خود قرار داده بود. در همین راستا، ﺑﻠﻮﻣﺒﺮگ در ﮔﺰارﺷﯽ ﺑﻪ ﻗﻠﻢ اﻟﯽ ﻟﯿﮏ، از برگزاری پنج ﺟﻠﺴﻪ ﻣﺤﺮﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻦ ﻣﻘﺎﻣﺎﺗﯽ از ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن ﺳﻌﻮدی و اسرائیل در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ با هدف ﺟﻠﻮﮔﯿﺮی از دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ اﯾﺮان و ﮔﺮوه 1+5 به توافق هسته‌ای ﺧﺒﺮ داد. یکی از مهم‌ترین این جلسات دیدار دوری ﮔﻮﻟﺪ، مدﯾﺮ ﮐﻞ وزارت ﺧﺎرﺟﻪ رژیم صهیونیستی با اﻧﻮر ﻋﺸﻘﯽ ژﻧﺮال ﺑﺎزﻧﺸﺴﺘﻪ ﻋﺮﺑﺴﺘﺎن سعودی ﺑﻮده اﺳﺖ. عربستان سعودی همچنین نقش مؤثری در انتصاب سیاست‌گذاران سابق همچون سناتور نورم کولمن در جهت محدودسازی توان هسته‌ای ایران داشته است. سعودی‌ها همچنین از تصمیم ترامپ برای خروج از برجام و از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران استقبال کردند.

4. کاهش فشارها بر جمهوری اسلامی ایران

اگرچه نگاه دموکرات‌ها در موضوعات کلان پیرامون جمهوری اسلامی ایران تفاوت ماهیتی با جمهوری‌خواهان ندارد اما سعودی‌ها از شکست ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری و کاهش فشارها نسبت به ایران و دوری بایدن از عربستان سعودی نگران هستند. به خصوص که رقیب انتخاباتی ترامپ گفته است که سیاست جدیدی را در قبال ریاض اتخاذ خواهد نمود.

جو بایدن، ضمن انتقاد از سیاست خارجی دونالد ترامپ در ارتباط با عربستان سعودی طی بیانیه‌ای خواستار تجدید نظر و ارزیابی مجدد سیاست خارجی آمریکا در قبال عربستان سعودی شده است. در این بیانیه‌ آمده است که دونالد ترامپ در سیاست خارجی خود در قبال عربستان سعودی یک «چک سفید» به دولتمردان آن کشور داده است. جو بایدن همچنین متعهد شده است که در صورت پیروزی در انتخابات نوامبر ۲۰۲۰ در سیاست خارجی آمریکا در قبال عربستان سعودی تجدید نظر کرده و این سیاست را براساس ارزش‌ها و اولویت‌های آمریکا تنظیم خواهد کرد.

در همین راستا محمد الساعد، نویسنده سعودی معتقد است بایدن در روزها و هفته‌های آینده، تصمیاتی اتخاذ خواهد کرد که مسیر و ویژگی‌های روابط آمریکا در جهان و خاورمیانه را مشخص خواهد کرد. «به زعم نویسنده سعودی مهم‌ترین تصمیم بایدن کنار گذاشتن متحدان سنتی به رغم خطر آن برای مسیر سیاسی و اقتصادی و حمایت از انقلاب‌ها و اعتراضات و نیروهای چپ‌گرا و اخوان‌المسلمین خواهد بود.»

5. عدم همراهی آمریکا در جنگ علیه یمن

از دیگر دغدغه‌ها و نگرانی‌های مهم سعودی‌ها در خصوص نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا پرونده یمن است. در خصوص پرونده یمن، اختلافات متعددی میان دیدگاه‌های دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان وجود دارد. نامزدان دموکرات‌ها معمولاً مخالف دخالت عربستان سعودی در یمن هستند؛ لذا می‌توان گفت که در صورتی پیروزی بایدن در انتخابات، دموکرات‌ها فشارهای خود را بر ریاض افزایش خواهند داد تا دخالت خود در یمن را متوقف کند، اما در صورتی که دونالد ترامپ بار دیگر به کاخ سفید راه پیدا کند، حمایت خود را از عربستان سعودی در جنگ علیه یمن ادامه خواهد داد.

درخصوص پرونده یمن بسیاری از سیاست‌مداران آمریکایی منتقد رویکرد حمایتی دولت ترامپ از ریاض در یمن هستند. باب منندز، سناتور دموکرات ایالت نیوجرسی گفته بود: «دونالد ترامپ باید حمایت از ریاض را متوقف کند.» سال گذشته نیز سنای آمریکا به طرح لایحه‌ای که خواستار پایان مداخله آمریکا در جنگ تحت امر سعودی‌ها در یمن بود، رأی مثبت داد اما این طرح با وتوی ترامپ مواجه شد. در حقیقت، انگیزه دولت ترامپ جهت ادامه روابط استراتژیک با عربستان تنها فروش تسلیحات است؛ همان‌گونه که ترامپ خطاب به اعضای کنگره گفت: «شما افرادی هستید که خواهان قطع روابط با عربستان هستید. ما تاکنون میلیاردها دلار اسلحه به عربستان سعودی فروخته‌ایم. من نمی‌خواهم این مبلغ را از دست بدهم.»

این رویکرد حمایتی در حالی است که جو بایدن با انتقاد از سیاست‌های عربستان تأکید کرده که ریاض باید بهای جنگ در یمن را بپردازد. وی در پاسخ به این سؤال که آمریکا چگونه باید با عربستان درباره موضوع جنگ یمن رفتار کند، گفت: «باید کمک‌های نظامی به عربستان را متوقف و این کشور را در سطح بین‌المللی مطرود و منزوی کرد. بایدن گفت: «شفاف بگوییم که ما دیگر قصد نداریم به سعودی‌ها سلاح بفروشیم بلکه قصد داریم آنها را مجبور به پرداخت بهای کارهایشان و طرد آنها بکنیم.»

مارکوس مونتگومری، پژوهشگر مرکز عربی واشنگتن دی سی معتقد است بایدن در صورت پیروزی سعی خواهد کرد بدون اینکه کاملاً حمایت‌های خود از پادشاهی سعودی را قطع کند، از جنگ در یمن فاصله بگیرد. به بیان دیگر حمایت آمریکا از عربستان در جنگ علیه یمن آنگونه که در زمان ترامپ آشکار و گسترده بوده، در زمان بایدن نخواهد بود. در واقع این احتمال وجود دارد که در صورت شکست دونالد ترامپ، بایدن بدون قطع حمایت‌ها، فشار بیشتری را برای از سرگیری روند سیاسی جهت پایان دادن به جنگ یمن بر مقامات سعودی وارد کند.

نتیجه‌گیری

اتحاد سنتی و استراتژیکی ریاض – واشنگتن با وجود چالش‌ها و نوسانات متعدد تاکنون ادامه‌دار بوده است. این اتحاد که در دوره دوم ریاست‌جمهوری باراک اوباما، متزلزل شده بود با تکیه زدن دونالد ترامپ بر مسند ریاست‌جمهوری دوباره قدرتمند شد. اما پیروزی احتمالی جو بایدن می‌تواند یادآور روابط پرتنش عربستان و آمریکا در دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوبامای دموکرات باشد. بروس ریدل، معتقد است در حال حاضر تنها عامل بقای رابطه واشنگتن – ریاض، شخص دونالد ترامپ است و او رابطه نزدیکی با دولت سعودی دارد. یوری فریدمن، کارشناس مشهور آمریکایی نیز گفته است که در صورت پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست‌جمهوری ۲۰۲۰، روابط واشنگتن – ریاض بر لبه پرتگاه قرار خواهد گرفت. به خصوص که بایدن، دولت سعودی را دولت یاغی و مطرود خوانده و متعهد شده است که صادرات سلاح به ریاض را متوقف کند.

با این حال می‌توان گفت که اکثر بیانیه‌های و سخنرانی‌های بایدن علیه عربستان سعودی بیشتر در قالب شعارهای تبلیغاتی و انتخاباتی می‌گنجد؛ زیرا جو بایدن، بیشتر طرفدار تغییر سبک لحن و رویکرد است تا دگرگونی در ساختارهاست. به همین دلیل می‌توان گفت که در صورت به قدرت رسیدن وی، ریاض خود را با متحدی کمتر متعهد در کاخ سفید روبه‌رو ببیند، با این حال دشوار به نظر می‌رسد که تغییر و دگردیسی مهمی در روابط دوجانبه واشنگتن - ریاض رخ دهد.